حاج ابراهیم حیدری توانست یک حلقه گاوچاه را در ورزنه بازسازی کند؛ گردشگران بسیاری برای بازدید از چگونگی کار این گاوچاه و رفتار جالب گاو پاکستانی‌اش که فقط با آوازخوانی این پیرمرد تن به کار می‌دهد به ورزنه می‌روند.

همشهری آنلاین - مریم ورشو: طبیعی است که با رشد تکنولوژی خیلی چیزها از ورطه کار و زندگی ما خارج شده باشند؛ آنقدر که نام برخی چیزها این روزها اصلا برایمان حتی آشنا نباشد. مگر در فیلم‌ها دیده یا در کتاب‌ها خوانده باشیم؛ مانند گاوچاه.

یادم هست اولین بار نام گاوچاه را در سفرنامه عالیه خانم شیرازی یکی از زنان قاجاری شنیدم و خواندم. سفرنامه‌ای که در حدود صد سال پیش نوشته شده است. عالیه خانم در این سفرنامه از کاربرد گاوگرد در جایی به نام کربلایی قاضی اشاره می‌کند: «اول آفتاب روز چهارشنبه رسیدیم به کربلایی قاضی. دهی است که تمام زراعت این ده به آب گاوگرد آب می‌شود. چرخی دارند و خیکی، اما به همان یک خیک آب بالا می‌آورند. زراعت تنباکوی زیادی دارند.» یا در جایی دیگر می‌گوید: «تمام این ده صدای چرخ گاوگرد بود».  

این یعنی در روزگاران گذشته گاوگردها یا گاوچاه‌ها آنقدر کاربرد داشتند که اگر وارد ده یا روستایی می‌شدید صدای گاوگرد گوش‌هایتان را پر می‌کرد، برخلاف این روزها که صدای ماشین‌ها و بوق‌هایشان ما را کلافه می‌کنند. حالا در جایی از کشورمان در ورزنه اصفهان پیرمردی به نام حاج ابراهیم حیدری این سیستم را احیا کرده است. ورزنه در اصفهان قرار دارد و به سفیدترین شهر ایران معروف است، زیرا بیشتر زنان و دختران این شهر از گذشته‌های دور به جای پوشیدن چادر سیاه، چادری به رنگ کاملاً سفید به سر می‌کنند.  

ببینید | آوازخوانی حاج ابراهیم برای گاو پاکستانی‌اش ؛ گاوی که سبب رونق گردشگری ورزنه شد! | شهر چادرسفیدهای ایران کجاست؟

برگردیم دوباره به موضوع گاوچاه یا گاوگرد؛ گاوچاه سیستم سنتی کشیدن آب از چاه است که با این روش سنتی می‌توان روزانه حدود ۳۰۰۰ مترمربع زمین کشاورزی را در دو نوبت صبح و عصر آبیاری کرد. برای کشیدن آب از چاه نیاز به گاو کوهان‌دار است که معمولاً از نژاد گاو سیستانی برای این کار استفاده می‌شود.

در این سیستم گاو روی یک سطح شیبدار حرکت می‌کند تا دلوی را که به چرخ چاه بسته شده است بالا بکشد با این روش آب از دلو خالی و به‌سمت مزارع هدایت می‌شود.  

در زمان گذشته که کشاورزی رونق داشت و هنوز پای تکنولوژی و ابزار و ماشین‌آلات مدرن به کشاورزی ما راه نیافته بود مردم از گاوچاه استفاده بسیاری می‌کردند. زیرا با این روش، دیگر نیازی به مصرف برق و استفاده از موتور برای کشیدن آب نبود. کشاورزان و باغداران برای بالا کشیدن آب از یک یا دو راس گاو کوهان‌دار سیستانی استفاده می‌کردند. گاویار به گاوها کمک می‌کرد تا بر یک سطح شیبدار حرکت کنند و دلو پر آب را که به چرخ چاه بسته شده بود، از کف چاه بالا بکشند تا آب را به‌سمت مزرعه و زمین‌های کشاورزی هدایت کنند.

اما آنچه باعث شده است گردشگران زیادی به دیدن حاج ابراهیم و گاوش بروند فقط گاوچاه نیست. گاو پاکستانی حاج ابراهیم فقط زمانی دل به کار می‌دهد و دلو را بالا می‌کشد که این پیرمرد مهربان برایش آواز بخواند و نکته جالب اینجاست که فقط و فقط با صدای حاج ابراهیم چاه را از آب بیرون می‌کشد. گردشگران بارها برای این گاو آواز خواندند اما گاو حتی یک قدم هم حرکت نکرد!

ببینید | آوازخوانی حاج ابراهیم برای گاو پاکستانی‌اش ؛ گاوی که سبب رونق گردشگری ورزنه شد! | شهر چادرسفیدهای ایران کجاست؟

در ویدئوی زیر حاج ابراهیم توضیح می‌دهد که چگونه گاوش را از پاکستان خرید و به محل زندگی‌اش آورد تا با آن از چاه آب بکشد و سنت دیرینه گاوچاه را زنده کند.  

وقتی حاج ابراهیم با سوز ترانه «تو دوری از برم دل برم نیست / هوای دیگری اندر سرم نیست / خدا میدونه که از هر دو عالم / تمنایی دگر جز دلبرم نیست / درخت بید بودم در کنج بیشه / تراشیدن مرا با ضرب تیشه /تراشیدن مرا قلیون بسازند / که آتیش بر سرم باشه همیشه» را می‌خواند و گاوش آب را از چاه بیرون می‌کشد محال است به گذشته سفر نکنید. گذشته‌ای که اجدادمان با زور بازو نان می‌خوردند. پس اگر دلتان می‌خواهد به گذشته سفر کنید به ورزنه بروید؛ به روزگاری که حیوان و انسان انیس هم بودند تا کشاورزی در نبود آلات مدرن کشاورزی از تب و تاب نیفتد.

کد خبر 699955
منبع: همشهری آنلاین

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار پیشنهاد سفر

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 3
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • IR ۱۷:۲۴ - ۱۴۰۱/۰۶/۲۳
    21 1
    از خداوند بزرگ تمنا داریم به حق محبوبین درگاهش باران رحمتش را از ما دریغ نکند و این خشکسالی را به لطف و کرمش به ترسالی مبدل سازد. زمانی در ورزنه چاه آرتزین بود که خود بخود آب از زمین می جوشید.
    • IR ۱۹:۲۹ - ۱۴۰۱/۰۶/۲۳
      3 0
      الهی آمین 🙏
  • حسین 2s8p IR ۲۳:۴۱ - ۱۴۰۱/۰۶/۲۳
    3 1
    جدا این همه صفا و صداقت و پاکی. طراوت همدوستی و اون لقمه پاک و منزه ایا تاریخ بخودش خواهد دید دوباره اون درامد و دست رنجی که با کار و زحمت و صدالبته لقمه پاک چه صفایی ب دل مردم میداد هم کار میکردن و هم شاد زندگی میکردن کسی نمیدونست اضطراب و استرس چیه ،،،،،،،ووووو